سلام نو _ سرویس گردشگری: بازار تبریز یکی از بزرگ‌ترین بازارهای سرپوشیده جهان و جزو زنده‌ترین بازارهای تاریخی ایران به شمار می‌رود که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این بازار که شامل مجموعه‌ای از ساختارهای مختلف اجتماعی است، در میان بازارهای ایران منحصربه‌فرد است. بازار تبریز با بیش از پنج هزار مغازه، دارای تعداد زیادی مسجد و مدرسه و سرا است که از آن جمله می‌توان به بازار امیر، بازار حلاجان، راسته کهنه، بازار حاج محمد حسین، صفی، بازار امیر ابوالحسن، سرای حاج میرزا علی نقی، تیمچه حاج صفرعلی، تیمچه و دالان میرزا شفیع اشاره کرد که در این میان تیمچه مظفریه و راسته قیصریه از زیباترین بخش‌های بازار هستند.
سیر تاریخی بازار تبریز
از بازار تبریز پیش از اسلام و حتی تا قرن چهارم هجری قمری اطلاعات خاصی وجود ندارد. قدیمی‌ترین اشاره‌ها در مورد بازار به نوشته‌های جهانگردان در این بازه زمانی بازمی‌گردد؛ موضوعی که اینجا را به تاریخی‌ترین بازار خاورمیانه بدل می‌کند؛ اما آن چیزی که بازار تبریز را به یکی از مهمترین بازارهای ایران و یکی از مراکز مهم دادوستد در گذشته تبدیل می‌کرد قرارگیری آن بر سر جاده ابریشم بود.
به طور کلی تاثیرگذاری بازار تبریز در روزگار قدیم به اندازه‌ای بود که دروازه‌های این بازار در حکم دروازه‌های اصلی شهر به حساب می‌آمد. نام بازار تبریز اما از دوران سلجوقی بر سر زبان‌ها افتاد. نقاشی هایی که از این دوره به دست آمده نشان می‌دهد در محل فعلی بازار تبریز بنایی با همین کارکرد قرار داشت؛ اما زمانی که در دوران ایلخانی تبریز به عنوان پایتخت انتخاب شد بازار آن شهرت بسیاری پیدا کرد.
در این زمان در سرتاسر جاده ابریشم سه بارانداز اصلی وجود داشت که یکی از آنها در چین، یکی در ایران و تبریز و دیگری در رم بود. این شهرت و رونق در دوران صفویه ادامه پیدا کرد و بسیاری از شهرهای دور و نزدیک برای دادوستد به اینجا می‌آمدند. البته در مورد بازار و دیگر بناهای تاریخی تبریز باید این نکته را در نظر داشت که در طول سالهای مختلف زلزله‌های مهیبی ساختمان‌های شهر را نابود و با خاک یکسان کرده است. به طور کلی مجموعه تاریخی بازار در دوران مختلف چندین بار مرمت و بناهای مختلفی از آن کم یا به آن افزوده شده است.
از جمله معروفترین این زلزله ها، زلزله مهیب سال ۱۱۹۳ ه.ق (۱۱۵۸ ه.ش) بود که بنای بازار را به طور کامل تخریب کرد. البته طولی نکشید که معماران ماهر دوباره آن را در اواخر دوره زندیه و ابتدای دوره قاجار به دستور نجفقلی خان دنبلی -حاکم وقت تبریز- بازسازی کردند و جان دوباره‌ای به آن بخشیدند؛ بازار فعلی بازمانده همین بازسازی است.
بازار در زمان قاجار به دو دلیل همچنان رونق و اهمیت خود را حفظ کرد و شاهرگ اصلی صادرات ایران به اروپا به شمار می‌رفت؛ اول اینکه تبریز در این زمان به عنوان شهر ولیعهدنشین انتخاب شده بود و دوم اینکه نزدیکی بیشتری به بازارهای اروپایی داشت. در ابتدای قرن سیزدهم و در زمان عباس میرزا، بازار تبریز به مرکز تجارت با دنیا بدل شده بود؛ تاجران انگلیسی از طریق جاده ابریشم و بعد از عبور از شهرهای استانبول و ترابزون کالاهای‌شان را به بازار تبریز می‌آورند و سپس در سراسر ایران پخش می‌کردند.
طول بازار بزرگ تبریز
بازار سرپوشیده تبریز با مساحتی بالغ بر یک کیلومتر مربع، وسیع‌ترین مجموعه به‌هم‌پیوسته آجری در دنیا است که از ۵,۵۰۰ حجره، ۲۰ راسته، ۲۵ تیمچه و ۳۵ سرا، مدرسه، حمام، مسجد و کاروان‌سرا تشکیل شده است و از نظر قرارگیری تمام این بخش‌ها در کنار هم، در میان بازارهای ایران همچون نگینی می‌درخشد. این بازار که از جاهای دیدنی تبریز محسوب می‌شود، در سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت و در سال ۱۳۸۹ به‌عنوان بخشی از شاه‌راه ابریشم و بزرگ‌ترین سازه مسقف جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
به‌طور کلی، ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎی ﺑﺎزار تبریز شامل ﺟﻤﻊآوری، ﺗﻮزﻳﻊ و ﺧﺮدهﻓﺮوشی می‌شود. اجناس مختلفی در این بازار به فروش می‌رسد که مهمترین آنها فرش دستباف، کیف و کفش چرم، محصولات گیاهی و دارویی، ادویه، پارچه است که بیشتر حال‌وهوای بازارهای سنتی را دارد و در آن از وسایل پیشرفته امروزی مثل موبایل و کامپیوتر خبری نیست.
با توجه به اینکه مسجد جامع و مدارسی نظیر مدرسه صادقیه در این بازار وجود دارند، در مناسبت‌هایی همچون ایام نوروز یا عزاداری رمضان و محرم، کارکردهای اقتصادی بازار به حاشیه می‌روند.
بازار تبریز با فرارسیدن ماه محرم سیاه‌پوش می‌شود و اغلب بازاری‌ها از هشتم تا دوازدهم محرم مغازه‌های خود را می‌بندند. تیمچه مظفریه به‌عنوان مرکز اصلی عزاداری‌ها، پذیرای بیشترین تعداد دسته‌های عزاداری است. در کنار عزاداری، اهالی بازار به پخش نذری‌هایی مثل چای، خرما، کلوچه و... بین عزاداران حسینی می‌پردازند. آیین عزاداری در بازار تبریز در فهرست آیین‌های ملی ثبت شده است.
بازار تبریز نه‌تنها یکی از جاذبه های گردشگری استان آذربایجان شرقی به شمار می‌آید، بلکه نمونه‌ای کم‌نظیر از بازارهای مناطق سردسیری در ایران محسوب می‌شود که در سالهای اخیر مورد بی‌توجهی قرار گرفته و علاوه بر فرسودگی تاسیسات شهری، تجهیزات باکیفیت نیز در آن تعبیه نشده است. این فرسایش تدریجی، کاهش کارکرد اجتماعی و اقتصادی بازار را در پی دارد که در صورت تداوم بی‌توجهی مسئولان، ادامه خواهد داشت.
نظر شما