رئیس‌جمهور بایدن؛ معجزه آنی ایران؟

فرض کنید چهارشنبه حوالی ظهر به وقت ایران نتیجه قطعی انتخابات ایالات متحده با برتری جو بایدن به عنوان چهل و ششمین رئیس جمهور آمریکا اعلام گردد.

سوال اینجاست که آیا در چنین شرایطی ورق به سرعت به نفع ایران برمی‌گردد؟

برای شروع از موضع ایران به این موضوع نگاه کنیم:

با در نظر داشتن این‌ مسئله که رئیس جمهور آمریکا از اوایل بهمن بر مسند قدرت خواهد نشست و همچنین منتخب ریاست جمهوری ۱۴۰۰ ایران نیز از مرداد سال آینده سکان اداره کشور را به دست می‌گیرد،  با فرض اینکه مجموعه حاکمیت با توجه به شرایط اقتصادی نامساعد منتج شده از فشار حداکثری تحریم‌ها، مجوز مذاکره با آمریکا را به دولت بدهد، دولت حسن روحانی قریب به شش ماه برای مذاکره و پایان دادن به این موضوع با نتیجه نهایی مطلوب از آمریکا فرصت خواهد داشت.

در ادامه بدون در نظر گرفتن عملکرد دولت یازدهم و دوازدهم در ایران، با توجه به شرایط و حوادث ناگواری که هیچ‌گاه توامان در یک بازه زمانی مشخص و به یک باره در مدت ریاست جمهوری هیچ‌ یک از روسای جمهوری پیشین اتفاق نیفتاده است، اعم از حمله تروریستی داعش، اقدامات اسید پاشی، تنش‌های مداوم با عربستان، درگذشت آیت الله هاشمی رفسنجانی، حادثه منا، سانحه نفتکش سانچی، حادثه دلخراش پلاسکو، سیل، زلزله، انتخاب دونالد ترامپ به عنوان ریاست جمهوری آمریکا و خروج وی از برجام ، اعتراضات ۹۶ و ۹۸، شهادت سردار سلیمانی، حادثه هواپیمای اوکراینی و در نهایت غیر قابل پیشبینی‌ترین پیشامد قرن ویروس کرونا در طول دو دوره دولت تدبیر و امید، نارضایتی مردم از رئیس جمهور را به حداکثر میزان خود رسانید. در نتیجه حسن روحانی آخرین شانس سیاسی زندگی خود را در مذاکره با دولت جدید آمریکا می‌بیند تا شاید با بهبود اوضاع، اندکی از محبوبیت از دست رفته خود را بازگرداند و نیم نگاهی به آینده سیاسی خود نیز داشته باشد. از این رو احتمالا دستگاه دیپلماسی و در بالاترین مرتبه آن محمدجواد ظریف و شخص رییس جمهور حسن روحانی، زمان باقی‌مانده دولت را به مذاکره و دست و پنجه نرم کردن با دولت ایالات متحده آمریکا صرف خواهند کرد.

حال از جانب آمریکا و با فرض انتخاب شدن بایدن به این قضایا می‌پردازیم:

بعد از اعلام نتایج و پیروزی احتمالی جو بایدن، وی به طور رسمی از  بهمن ماه در کاخ سفید مستقر خواهد شد. در ابتدای امر به طور قطع مسایل با اهمیت‌تری از ایران پیش روی رئیس جمهور آمریکا قرار خواهد داشت. از جمله این مسائل می توان به شرایط مناسبات سیاسی با چین که در دوره دونالد ترامپ به پیچیده ترین وضعیت ادوار گذشته رسیده بود اشاره کرد. همچنین نحوه مقابله با ویروس کرونا، روابط با روسیه، اتحادیه اروپا و برخی مشکلات داخلی و خارجی از قبیل مهاجرت که در دوره ترامپ بر خلاف اصول دموکرات‌ ها پیش آمده و می بایست تغییر کنند نیز در اولویت قرار خواهند داشت، که این موارد رسیدگی به مساله ایران را به تعویق خواهند انداخت.

اما می‌توان نکته اصلی در مورد ایران را بدین صورت تشریح کرد که آمریکا نیز با توجه به شناخت وضعیت سیاسی فعلی ایران به این مهم واقف است که رئیس جمهور بعدی ایران احتمالا از طیف اصولگرایان و تندروها خواهد بود که ممکن است در  مورد مذاکرات و توافقاتی که با دولت روحانی انجام شده خلف وعده کنند و شرایط دیگری را خواستار باشند. با این وجود احتمال می‌رود که جو بایدن تا بر سر کار آمدن رئیس دولت بعدی جمهوری اسلامی، مذاکرات را به طور جدی آغاز نکند.

لازم به ذکر است پس از صدور مجوز نظام به دولت بعد برای مذاکره با آمریکا، در مطلوب ترین وضعیت این امر از اوایل پاییز سال آینده آغاز خواهد شد. همچنین با توجه به تجربه‌ دوره محمود احمدی نژاد و مذاکره فردی مانند سعید جلیلی، این پیش‌فرض وجود دارد که شرایط به دلیل عدم حضور افراد حاذق و کارآمدی همچون محمدجواد ظریف و همفکرانش در تیم دیپلماسی ایران، به طور قطع زمان حصول توافقات همانند قبل نخواهد بود و در نتیجه مذاکرات مدت زمان زیادی پس از پاییز ۱۴۰۰ به طول خواهد انجامید.

در پایان و با توجه به جمیع نکات ذکر شده و عدم تاثیر آنی لغو احتمالی تحریم ها، می‌بایست به کسانی که در ابتدای به قدرت رسیدن جو بایدن انتظار تغییراتی گسترده را دارند گوشزد کرد که حتی در خوش بینانه ترین حالت ممکن نیز بعید به نظر می رسد که دست کم در یک سال آینده بهبود ملموسی در وضعیت معیشتی مردم و اقتصاد کشور به وجود آید.

یادداشت از: آرسام ضیایی